In een wereld van polarisering en conflict zijn er ook regelmatig signalen van rust, sereniteit en hoop. Weliswaar moet je er in het dagelijks nieuwsaanbod soms naar op zoek en dreigen ze te verdwijnen in het kabaal van de titels en forse uitspraken, maar ze zijn er wel. Het zijn signalen van een wenselijke tegenbeweging.
Wie herinnert zich niet de beklijvende lezing van Mohamed El Bachiri in De Afspraak van 22 december 2016, zijn Jihad van de Liefde? Het is naar verluidt het meest bekeken VRT-fragment op You Tube. Aangrijpend. De man verloor zijn vrouw Loubna Lafquiri bij de Brusselse aanslagen, doch predikt de jihad van de liefde. Straf. Bekijk of lees de tekst, een aanrader.
Recenter publiceerde De Morgen een eenvoudig interview van juf Els Cepedes die les geeft in een Brusselse concentratieschool en kalm verhaalt over haar dagelijkse omgang met de kinderen in haar klas en hun ouders (https://www.demorgen.be/binnenland/een-juf-van-een-concentratieschool-waar-blijven-de-kindjes-van-de-bakfietsouders-b1e83606/). Meer dan 22.000 maal gedeeld. Geen verwijten, geen claims, terwijl ze op beheerste wijze alle vraagstukken en problemen benoemt die ze ook kent en ontmoet, zonder hardheid of verbittering. Aangrijpend in zijn eenvoud. Het inspireerde Bart Eeckhout tot een bewonderend editoriaal (DM 04.09), volkomen terecht.
ONDERWIJS EN LOKALE BESTUREN
Het is niet verwonderlijk dat een schooljuf dit kan. De mensen in het onderwijs en in lokale besturen zijn onze belangrijkste stoottroepen voor integratie. Ver buiten de schijnwerpers en de retoriek, zonder spektakel of commotie doen ze hun ding met jongeren van velerlei superdiverse snit. Op school of voor lokale besturen zijn jongeren geen dossiers of nummers, maar meisjes of jongens waarvoor ze een verantwoordelijkheid opnemen en die ze verder willen brengen met hun leven. In alledaagse situaties, niet in volzinnen van beleidsbrieven, niet in position papers, maar in het dagelijks leven.
REALISTISCHE DOCH POSITIEVE STEMMEN
Er zijn gelukkig meer zulke stemmen. Guillaume kan dat bij ons, Guillaume Van der Stighelen die ontwapenend kan argumenteren, zoals zijn Samen door een deur (2014) bewees. Hij twitterde even beknopt als briljant : “Er zijn mensen die het probleem weigeren te zien, en er zijn mensen die de oplossing weigeren te zien. De rest vormt de samenleving.”
Ik zie veel wijsheid en waarachtigheid in vele stukken van Tinneke Beeckman, laatst nog in haar kritiek op straffe uitspraken die een spiraal van wantrouwen en afwijzing initiëren (DS 07 09). Burgers, aldus Tinneke Beeckman, reageren apathisch op nieuwscycli die megafoneren, omdat ze dat als een soort spektakel beleven, niet als een politieke kwestie waar zij als burgers bij betrokken zijn. Het echte gevaar voor de democratie, zo schrijft ze, is niet de een of andere politicus en zijn ‘straffe uitspraken’, maar de onverschilligheid van burgers. En die onverschilligheid wordt door clickbait-journalistiek, lichtzinnige campagnes en incorrecte berichtgeving met de dag groter. Een nuttige aanmaning voor alle redacties te lande.
KWETSBARE MENSEN EN ROLMODELLEN
Ik zie het in vele stukken van Yasmien Naciri en haar regelmatige column in DM. Zopas besloot ze haar tekst met de beschouwing dat we de problemen van de multidiversiteit kunnen ervaren en benoemen, zonder dat dat een legitieme reden is om angst, die er kan zijn, te extrapoleren naar gehele bevolkingsgroepen (DM, 12 09). Dit totaalplaatje erkennen, zo schrijft Yasmine Naciri, maakt je niet links of rechts, goed of slecht, allochtoon of autochtoon. Het laat je alleen maar toe te erkennen wie we zijn: kwetsbare mensen met menselijke gevoelens.
De Koning Boudewijn Stichting voert haar en andere rolmodellen op in een grote campagne die op jongeren gericht is. Het belang hiervan kan niet worden overschat. Eindelijk vinden we de betere manieren om de entropie die in onze menselijke relaties is geraakt aan te pakken en te benoemen op een serene manier. Niet met de blik in de achteruitkijkspiegel van het eigen gelijk, maar met de moed om vooruit te blikken naar een gezamenlijk perspectief. Niet met al te dure woorden, maar met eenvoudige verhalen van eenvoudige mensen, van allerlei achtergrond die ook maar proberen hun best te doen in hun omgeving.
Ik las het, recent ook, in het interview met de Indiaas-Amerikaanse schrijfster Jhumpa Lahiri in MO (Mondiaal Magazine, Herfst 2017). Ik probeer, zo zegt ze, de dingen die ik observeer zo waarachtig mogelijk weer te geven. Er is al zoveel oordeel in de wereld, terwijl we allemaal onze levens proberen te leiden met onze eigen beperkingen en afwijkingen. Ik wil mensen begrijpen, ik wil erachter komen waarom ze zijn zoals ze zijn. Daar een oordeel over te willen vellen komt zelfs niet bij me op. Wijze woorden, die herinneren aan de voorzichtigheid van Spinoza: tracht te begrijpen, niet te oordelen.
Zou daar niet één van de grote geheimen liggen voor betere journalistiek? Want wat Jhumpa Lahiri zegt, en Tinneke Beeckman, en Yasmien Naciri en Mohamed El Bachiri zijn levenslessen voor de journalistiek – en ongetwijfeld ook daarbuiten. De kern van hun betoog kan vertaald worden als volgt: geef eens eerst aandacht aan de feiten vooraleer een mening te vormen. Dit is exact één van de belangrijkste ethische principes van behoorlijke nournalistiek: wacht met opiniëring tot alle feiten helder zijn, gecontroleerd en in hun correct verband gesitueerd. Tracht ze te begrijpen, correct te vatten en weer te geven. Begrijp vooraleer je oordeelt of veroordeelt. Feiten kunnen ontnuchterend zijn, maar in een wereld met opinie-tsunami’s ook ontwapenend en verhelderend. Een betere focus op de feiten doet de nuance herleven, en nuance leidt tot gematigde opiniëring en voorzichtige verwoording. Oef!
Op 15 september 2017 gepubliceerd op www.vrt.be/vrtnws/nl