Spraakmakend advocaat onthult één non-feit, en alle redactionele alarmen gaan af. De rest bestaat uit vermeende feitjes en speculatie. Er is geen enkele nieuwe en gecontroleerde informatie beschikbaar. Dertig jaar verprutst en/of gemanipuleerd gerechtelijk onderzoek heeft niets opgeleverd, en dat wisten we we al decennia lang. Het non-feit van nu voegt daar niets aan toe. Toch draaiden alle redactionele gebedsmolens door.
In de zaak van de Bende van Nijvel staan sommige zaken vast. Het is de zwaarste serie aanslagen die ons land ooit kende in vredestijd, en met een ongemeen groot aantal doden. Het onderzoek is niet goed gevoerd, en deels bewust gemanipuleerd. Verder strafrechtelijk onderzoek is totaal zinloos, omdat het nu al is aangetast door onwettigheid. Die komt voort uit de verlenging van de verjaringstermijnen voor feiten uit dit dossier, terwijl dossiergebonden verlengingen onwettig zijn en uit de excessieve lengte van het onderzoek. Nieuwe justitiële hardnekkigheid kan zulke onwettigheid niet retro-actief goedmaken. Parlementaire onderzoekscommissies en expertenopinies hadden geen enkel effect.
LEVE DE PERS ?
Wat we vernamen is dat een gevorderd alcoholicus, oud-rijkswachter, op zijn sterfbed in familiekring aangevoerd heeft de gezochte reus van de Bende te zijn. In een krakkemikkig onderzoek waren eerder al ’s mans vingerafdrukken e.dgl. onderzocht, en dat had toen niet tot sluitend bewijs geleid. Het zgn. nieuw feit is een non-feit zonder enige daadwerkelijke betekenis. Fake news. Toch volstond het om op alle redacties van het land alle alarmen te activeren.
Dat zegt iets over journalistiek. Het kernidee van journalistiek is controle en dubbele controle van al wat wordt aangevoerd; journalisten lopen niet in elke sloot en struikelen niet over elke steen. Ze onderzoeken wat iemand aanvoert en testen er de relevantie van en de aannemelijkheid. Dàt is het alfa en het omega van het journalistiek métier. Men moet de moeilijkheidsgraad daarvan niet te licht inschatten, het vergt een grote nuchterheid tegenover wat wordt aangevoerd, een zeker wantrouwen om zich niet om de tuin te laten leiden, koelbloedig vakmanschap om bij groot sensationeel nieuws de juiste vragen te stellen. Daar hadden we de voorbije week best wat meer van mogen zien.
De zaak van de Bende leidt al 30 jaar, onvermijdelijk, tot allerlei theorieën op basis van meer of minder aannemelijke verbanden of speculaties die rusten op heel grote lekken uit het principieel vertrouwelijk onderzoeksdossier. Er zijn oude oude Panorama-reportages van de jaren ’90 die toen al de gekende elementen verzamelden, onder de leiding van Walter Zinzen, Flip Voets, en wijlen Walter De Bock en Hugo Gijsels. Deze generatie van onderzoeksjournalisten ‘avant la lettre’ bracht toen al elementen uit het Bende-onderzoek in verband met gangbare of minder gangbare complottheorieën. Daarbij aarzelden ze geen ogenblik om oud-premier Van den Boeynants met naam en toenaam te noemen, met een franc parler dat vandaag zeldzaam is. Waren dit journalistieke opinies die op een voldoende feitelijke grondslag rustten? We weten het niet, de familie VDB schijnt ooit met een klacht te hebben gedreigd wegens laster en eerroof, maar daar is bij mijn weten sedertdien niets meer van vernomen.
EN JUSTITIE ?
We slagen er zelden in om grote en complexe gerechtelijke onderzoeken degelijk te voeren. We slagen er niet eens in om met al onze inlichtingen- en informatiediensten de vele complottheorieën tegen het licht te houden. Dat zijn in een rechtsstaat verontrustende conclusies. Hier is meer nodig dan een onwerkdadige poging om het morsdode Bende-onderzoek te willen reanimeren.
EN DE JOURNALISTEN ?
Er blijft ook een groot journalistiek vacuüm. Een non-feit leidt tot grote redactionele investeringen in vele minuten en pagina’s… non-nieuws. Formidabele speculatie, weinig aandacht voor de relevantie en aannemelijkheid van wat was aangevoerd.
Op 27 oktober 2017 gepubliceerd op www.vrt.be/vrtnws