De gezondheidstoestand van Koningin Fabiola is bijzonder goed, zeker in vergelijking met haar overlijdensmeldingen die op de websites van de VRT en De Morgen hebben gestaan. Die werden daar, toen ze verkeerd bleken, in stilte weer afgehaald. Ook Belga kondigde recent het overlijden van Koningin Fabiola aan, althans een ‘burgerbericht’ met die inhoud stond op de site “Ihavenews.be”, waarop burgers eigen nieuwsfeiten konden inzenden. De media hebben de fout van hun agentschap uitgebreid aan bod gebracht, omdat ze er, terecht, van moeten kunnen uitgaan dat door Belga bezorgde berichten betrouwbaar zijn. Toen de fout bleek, heeft het agentschap een rechtzetting op zijn net gepubliceerd.
Iedereen kan fouten maken, ook redacties. Maar zelden heeft men de moed om ze ook recht te zetten en zijn pubiek te melden dat een fout werd gemaakt. Rechtzettingen betreffen meestal kleine fouten, grotere worden onder de mat geveegd. Dat is de stelling van Craig Silverman (Regret The Error, 2007) die pleit voor een hernieuwde beoefening van de kunst van de rechtzetting, in het belang van de media en van hun geloofwaardigheid.
Nog recent blokletterde een weekblad, “exclusief”, dat er jaarlijks voor 7 miljard euro “medische fraude” wordt gepleegd in het kader van de nationale ziekteverzekering. Er werd geadviseerd om “de klokkenluider te pamperen”, omdat hij aan het licht bracht dat “zowat 30 procent van de uitgaven van de ziekteverzekering al dan niet bewust worden misbruikt”. Geen enkele kritische noot, ook geen kritische beschouwing over de evolutie van “vermoedelijk 5%” (zoals dezelfde controledienst vorig jaar rapporteerde) naar “mogelijk 30%”. Niets. Media zijn on-kritisch wanneer ze kennis krijgen van kritiek op “gevestigde waarden”. De journalistieke nieuwsgierigheid was weer ruimschoots bediend met een eenzijdige uitval naar “medische fraude” en “therapeutische luiheid”. Ook in gezondheidszorg is fraudebestrijding belangrijk, en het europees netwerk verricht vaak goede dingen, maar deze stellingname van een ambtenaar kon niet door de beugel, zoals het Riziv in een reactie bekend maakte. Iemand die rechtzetting gezien in de media? Ook de rechtzetting van het Riziv naar aanleiding van de publicatie van volstrekt achterhaalde cijfers door De Morgen tijdens de budgetbespreking kreeg geen media-aandacht: eigen gelijk eerst.
Recent maakten de douanediensten bekend dat zij steeds meer namaakgeneesmiddelen onderscheppen die bestemd zijn voor derdewereldlanden, een écht risico voor de volksgezondheid daar. Sommige ontwikkelingsorganisaties hadden daarbij de stelling verdedigd dat het kon gaan om legale generische geneesmiddelen die ingevolge acties van klassieke farmabedrijven op grond van intellectuele eigendomsrechten aan de patiënten in de derde wereld worden onthouden (sic!). Die stelling werd door een gezamenlijk persbericht van de Douanediensten en het Geneesmiddelenagentschap onmiddellijk tegengesproken: het ging wel degelijk om gevaarlijke namaakpillen (www.fagg.be ). Toch drukte De Standaard, nadien, nog het verkeerde standpunt van de ontwikkelingsorganisaties af, en werd de rechtzetting aan de lezers onthouden. Waarom?
Journalisten gaan verkrampt om met eigen fouten, en nemen hun publiek in de maling door het belang van rechtzetting van onjuistheden te onderschatten. Nochtans is het maken van een fout minder aanstootgevend dan de weigering van de rechtzetting.
Auteur: Leo Neels
Mediarecht KULeuven en UAntwerpen
Verklaring van belangenconflict: Leo NEELS is Voorzitter van de raad van bestuur van Belga en algemeen directeur van pharma.be