Nevenjournalistiek

Op 27 september bevestigde de BBC stellig dat grondig onderzoek geen enkel element aan het licht had gebracht dat de daags voordien live geïnterviewde trader Alessio Rastani een bedrieger zou zijn, die zich ten onrechte uitgaf als trader. Vele andere media houden nu voor dat de BBC zich door gebrek aan controle fors heeft laten rollen door een fantast. Zelf zegt hij nu louter een aandachtzoeker te zijn, die zijn valse pretenties via web en facebook rondstrooit ( www.leadingtrader.com ). Hij vertolkte de gretigheid waarmee hij uitkijkt naar een echte recessie, omdat er dan voor traders meer geld te pakken valt. Spektakel! Rechtstreeks op … de BBC; na de outing van de man heerst grote stilte bij de BBC, vele media brengen het verhaal nu prominent – met verwijzing naar het potentieel bedrog. Zelfs geroemde websites (www.huffingtonpost.com ) trapten erin, en plaatsten na 48u nog geen enkel vraagteken.

De les is dat media snel een fout kunnen oppikken, ook als ze hun best zouden doen om zorgvuldig te zijn, en dat hele batterijen van redactionele checks and balances geen sluitende garanties geven tegen bedrog. Zeker niet als media zich laten verleiden door snelheid in plaats van accuratesse; het is dan makkelijk schieten naar persagentschappen die zogezegd de journalistieke controle niet zouden hebben geleverd, als redacties van agentschappen puur snelle doorgifte vergen zonder meer. Verkeerde prioriteiten in medialand?

Soms geven redacties of hoofdredacties een bijzondere draai aan berichten, en worden grote journalistieke stappen voorwaarts aangekondigd die het misschien niet echt zijn. De Morgen (10 sept.) die een journalistiek experiment aankondigt met de indienstneming van een franstalig journalist (Martin Buxant), “geen francophone à notre service”. Beetje nijdig duwtje naar De Standaard die al màànden een “echte francofoon” aan het woord laat, Christophe Deborsu, politiek redacteur van de RTBf. Eigenaardig genoeg… nadat hij in een RTBf-journaal een totaal fictieve reportage presenteerde over de onafhankelijkheidsverklaring van Vlaanderen. Deborsu, sympathiek en perfect tweetalig, is ook de man die Leterme de Marseillaise deed aanheffen (21 juli 2007), en publiceerde pas een Vlaamse bestseller (Dag Vlaanderen! Hoe Walen écht leven en denken, 2011).

De TIJD ging met een bijlage (17 september) “Een TIJD. Financieel-Economische Berichtgeving met een knipoog”, fictief gedateerd op … vrijdag 13 december 2012 ook de fictietoer op, althans op één pagina. Dat vergde, op de tweede pagina, een toelichting van een “nieuwsmanager”: het was de bedoeling dat de lezer zich zou verslikken in zijn koffie, om te provoceren. Niet om paniek te zaaien, niet om sensationeel te kunnen scoren, niet om wat goedkope humor in de krant te brengen: driewerf neen! Enkel om aan te tonen hoeveel er op het spel staat. Omdat De Tijd er al eerder die week op had gewezen dat we in de berichtgeving nood hebben aan nuance… Sic! Zo staat het er. Als weerwerk aan de ‘Big Five’ van de financiële journalistiek, Bloomberg, Reuters, CNBC, Financial Times en Wall Street Journal… die weggezet worden als “zuiver Angelsaksisch. En dus eurosceptisch: journalistieke “eigen blad eerst”, potsierlijkheid als standaard.

Zijn dat nu de manieren om uitstekende financieel-economische berichtgeving te bieden in tijden, waarin percepties, emoties en de waan van de dag al uit zichzelf domineren? Of zou een degelijke dagelijkse krant met een consistente hoge kwaliteitsnorm verkieslijk zijn boven een grappen? Vertaalt dit nu hoe een redactie tegen haar leespubliek aankijkt?

Ook anderen verkiezen de vorm. Een kwaliteitskrant die voor één dag wordt vormgegeven door een maker van psychedelische tenues, circuskleding voor clowns en trapezisten – voorgesteld als “pret à lire” (De Standaard 15 sept. 2011). Alle informatie op zijn kop gezet door andere prioriteiten, illustratie en bladspiegel. Paradoxaal genoeg bracht de vormgeving van de excentrieke artiest méér overzichtelijkheid dan het gebruikelijk rusteloos geschuif en gewriemel over de te kleine DS-pagina’s. Vorm boven inhoud, is dat nu de juiste volgorde – zelfs als men ze maar ééns per jaar maakt?

Er wordt écht nagedacht in de media. Over de neveneffecten.

Leo NEELS
Mediarecht ULeuven en UAntwerpen

matuvu