De sympathieke perfect geïntegreerde Kameroense scout Scott Manyo mag dan toch blijven. Menselijkheid won het van rigide wetstoepassing, creatieve interpretatie corrigeerde juridische hardnekkigheid. Applaus! Dan de even sympathieke Afghaan Parweis, beoefenaar van een knelpuntberoep, en geïntegreerd dus ook. Niet dus. Subtiele verschillen pleiten helpt dan niet meer: willekeur rechtvaardigt willekeur, en verder beroep op regels faalt.
Dit zijn de voorspelbare gevolgen van jarenlang falend bestuur, verwarring rond steeds weer wisselende normen, arbitraire toepassing van regels, achterstand en gewenst of geforceerd gedogen. Je zal maar de zittende Staatssecretaris zijn, die dit ook maar geërfd heeft van een falend systeem.
Voeg daarbij de mediahype: de creatie van nieuwsversterking zonder nieuwe feiten, de loskoppeling van nieuws en toetsing van feiten, de journalistieke leegte die enkel nog bestaat uit het verslaan van de opwinding die een geval kan veroorzaken (P. Vasterman, De digitale schandpaal, Ts voor Communijcatiewetenschap, 2010, 118-138). Immers, bij het ontstaan van “een geval” worden alle remmen gelost. Tom Naegels noemt het “de kopieerdrang van alle titels, de eindeloze herhaling van hetzelfde nieuws” (Machteloos tegen het nieuws, DS 5 juli): iedere redactie apart zou graag op eigen manier omgaan met het nieuws maar de vrees om als enige iets anders te doen dan de rest, zorgt ervoor dat iedereen hetzelfde doet. Daar heb je toch eigenlijk geen media voor nodig, maar dan riskeer je als redactie het verwijt dat je je lezers de mogelijkheid onthoudt om zich een eigen mening te vormen.Prisoner’s dilemma’s, die zich op redacties ’s ochtends, ’s middags en ’s avonds voordoen…
Mediahype. Kayleigh en Kacey, het gepeste meisje en haar belaagster, hadden er aanvankelijk geen redacties voor nodig, hun moeders vonden de weg naar de zgn. sociale media. YouTube en Facebook zouden het zaakje klaren. Van aanklacht naar haatcampagne, naar mediahype, naar drama queen-achtige oproepen van de moeders tot kalmte… via de media. En zoals alle hypes, nà het momentum ging het stormpje liggen. Ook hier: met welke blijvende gevolgen, met welke schade, met welke aanzetting voor de ene of andere redactie om zich de volgende keer de primeur voor te behouden in haar of zijn betalend medium en er de vrije sociale media te vlug mee af te zijn?
Het kan ook anders. In onze landen van melk en honing kunnen media ook falen in essentiële zaken. Hun misvormde reflex rond de vraag “wat hebben de mensen eraan”? doet hen essentiële zaken missen. Zaken zoals, om eens wat te noemen, de Handelsovereenkomst ter bestrijding van namaak (ACTA, of Anti-Counterfeiting Trade Agreement), dat door het Europees Parlement werd gekelderd. Een sleutelproject in de kenniseconomie, gekelderd door een combinatie van bestuurlijk onvermogen om het publiek debat goed in te schatten en redactioneel negationisme. Media lieten na om het publiek debat kritisch te begeleiden. Ze bezondigden zich aan hun mediocriteit: kritiek wordt niet kritisch bejegend. Zo mochten tegenstanders zonder énige tegenspraak oreren dat dit ontwerp-verdrag de vrijheid van meningsuiting zou torpederen, de bescherming van de persoonlijke levenssfeer onderuit zou halen, en de levering van legale generische geneesmiddelen aan de derde wereld onmogelijk zou maken. Allemaal ongegrond, maar wel zonder tegenspraak in de kolommen en zendtijd. De antibeweging was de hype, argumentloze internetpetities volstonden.
Het is een nederlaag van de moderne democratie, en een tragisch voorbeeld van mediafalen. Het louter feit dat de anti-verhalen opdoken was voldoende om het na te vertellen. De media machteloos tegen het nieuws: de meest gruwelijke negatie van wat we van journalisten hadden mogen verwachten, vandaag neergelegd in een dood project. Hoogmoed van beleidsmakers gekoppeld aan lichtzinnigheid van hoofdredacties, erger mag het niet worden.
Scott Manyo, Parweis, Kayleigh en Kacey zijn voor ons wellicht anecdotisch en al bijna vergeten, maar hun dramatjes tekenen hun verder leven. Dezelfde dynamiek ontzegt voor jaren onze gehele Unie, die haar relance moet vinden in de kenniseconomie, effectieve rechtsbescherming van de fundamenten daarvan. Dat is niet anecdotisch maar substantieel.
Redacties met permanente vakantie, wijl de hype van de dag zijn werk doet, alsof we ons dat zouden kunnen permitteren.
Leo NEELS
Media-en Communicatierecht KULeuven en UAntwerpen