De beste garantie voor goede journalistiek is de combinatie van lucide, professionele en écht onafhankelijke redacties met een gezond bedrijf. Vlaanderen heeft sterke mediabedrijven. Minder dan vroeger, dat is waar, maar onze media-ondernemingen zijn sterker, professioneler, daadkrachtiger en beter geleid dan vroeger.
Vlaanderen heeft een openbaar omroepbedrijf. Vroeger was er op dat vlak terecht veel wantrouwen tegen overheidsbedrijven, maar vandaag liggen voldoende beginselen vast om beïnvloeding door de overheid van de redactionele inhoud van de openbare omroep uit te sluiten. Ook is ons politiek personeel in de regel van de onhebbelijkheid uit het verleden verlost om redacties ongepast te willen beïnvloeden; wel investeert de politiek vandaag onbehoorlijk veel publieke middelen in persoonlijke woordvoerders en PR-lui, maar dat is een ander onderwerp.
En naast een kleiner Zweeds (Sanoma), een kleiner Vlaams (De Vijver Media) en een Amerikaans (Telenet) en Belgisch (Proximus) kabel- en mediabedrijf, heeft Vlaanderen drie uitzonderlijk sterke private mediabedrijven. Niet onbelangrijk is dat families de belangrijkste aandeelhouders van de private Vlaamse mediabedrijven zijn, zoals bij De Persgroep, Roularta en Mediahuis. Van familiebedrijven is gedocumenteerd dat zij in de regel beter en zorgvuldiger presteren dan andere ondernemingen, omdat ze, luidens de boutade, niet zozeer in kwartalen denken maar in generaties (https://www.theguardian.com/sustainable-business/family-owned-sustainable-business-structures ; www.fbnbelgium.be ). Dat heet hun lange termijn-stewardship; daarmee zijn ze meesters in de combinatie van de beide disciplines, de cijfers en het toekomstperspectief.
VLAANDEREN VEROVERT NEDERLAND
Wie had ooit gedacht dat De Persgroep en Mediahuis de Nederlandse krantenmarkt zouden beheersen? En zie hoe Roularta na moeilijke jaren opveert. Dat is formidabel goed nieuws voor journalistiek in Vlaanderen.
MEDIACONCENTRATIE ?
Concentraties van ondernemingen leiden vaak tot efficiëntiewinst en schaalvoordelen, maar in het mediarecht staat men er kritisch tegenover, omdat het van belang is dat een voldoende diversiteit van opinies gevrijwaard blijft. De recente indrukwekkende Vlaamse operatie verandert daaraan niets, alle charters en codes blijven van kracht. De Vlaamse Regulator voor de Media rapporteert, voor een klein taalgebied als Vlaanderen, al meerdere jaren tamelijk grote concentratie – het grootst inzake radio’s, met de dominante positie van de VRT-radio’s, en in de krantenmarkt bundelden De Persgroep en Mediahuis tot voor kort alle titels, vandaag is er een deconcentratie van De Tijd naar Roularta.
Dat is wat het is, maar alle bladengroepen hebben al aangetoond dat diverse opiniëring door de redacties binnen hun groep perfect mogelijk is; geen enkele krant is na wijziging van zijn aandeelhouder plots van opinie veranderd.
EFFICIËNTIE MAAKT BEDRIJVEN STERK
Het gaat om drie geconsolideerde bedrijvengroepen met veel bladen, tv-schermen, radiokanalen en websites en een gamma aan onafhankelijke redacties. Wie beweert dat de enige motivatie van die groepen winstmaximalisatie is, maakt een populaire anti-kapitalistische opmerking, maar mist de daadwerkelijke feitelijke grondslag. Bedrijven moeten zich versterken en efficiënt organiseren, en zeker in een piepkleine markt en taalgebied, om weerbaar te zijn in een internationale context. De échte competitie, en die gaat over de vraag of die kranten over 10 of 20 jaar nog zullen bestaan, is de spectaculaire verlegging van de geldstromen uit advertenties, die nu dominant naar het buitenland lekken, in de kassa’s van Google en Facebook (Zie: Een perfecte Mediastorm, 9 sept. 2017).
De Vlaamse mediabedrijven handhaven zich tegen deze achtergrond op een opmerkelijk sterke wijze, ze bewegen, investeren en innoveren tegen de sterren op en ze opereren rendabel. Vandaag verdient dat lof en bewondering. Zoeken ze synergie, wordt er binnen de titels van een groep kopij uitgewisseld, en kijkt men kritisch toe op de productiviteit van de bemanning? Zeker, dat is wat moderne bedrijven doen, ook moderne media.
MEER DIVERSITEIT AAN OPINIES DAN OOIT !
Nooit waren er bovendien meer stemmen en diversiteit aan opiniëring. Er is een leger aan gastauteurs en columnisten binnen de gevestigde media, en een overvloed aan interessante blogs en websites allerhande, efficiënter dan ooit verspreid via de FB en Google.
Dan kan men toch niet ernstig volhouden dat de huidige beweging tot verschraling zou leiden; de ruil tussen Persgroep en Roularta van 50% van de VTM-groep tegen DT en cash stroomlijnt de beide betrokken mediabedrijven op hun sterktes en doet geen afbreuk aan de pluraliteit van opinies.
Het laat Roularta terugkeren langs de grote poort zodat het eindelijk meer toekomst dan verleden kan managen. Net zoals het Vlaams overheidsbedrijf VRT zich, na moeilijke jaren met de VTM-start (1989) vanaf 1996, met Bert De Graeve als wonderboy, terugvocht naar een sterke positie, met sterk management, voldoende financiële middelen en een rustige aandeelhouder.
EN DAN DE STERKE REDACTIES
Blijft de andere premisse waarmee we openden: de tweede poot van een goed mediabedrijf, naast een gezonde bedrijfscontext, is een lucide, professionele en écht onafhankelijke redactie. We hebben ongelooflijke goede journalisten en journalistieke medewerkers, net zoals Vlaanderen bulkt van creatief audiovisueel talent. Dat is een mooi uitgangspunt.
En we zien veel goede journalistiek en ook verbeterpunten, het is niet zo’n makkelijk vak en journalisten zijn ook maar mensen, al zijn er ook die dat wel eens willen vergeten. In Vlaanderen tonen studies dat bijna 60% van de journalisten zichzelf links van het centrum situeert, hetgeen opvallend afwijkt van hoe Vlaanderen stemt. Onmiskenbaar kan dit de journalistieke selectie en behandeling van onderwerpen beïnvloeden, en het kan zijn dat dit bijdraagt tot de lage score van Vlamingen die veel vertrouwen in de Vlaamse pers uitspreken: maar goed 30% doet dat (VRIND-indicatoren: http://regionalestatistieken.vlaanderen.be/sites/default/files/docs/vrind2016-1-algemeen-referentiekader.pdf ). Redacties zijn over dit soort van cijfers uitzonderlijk stil, terwijl het net boeiend zou zijn mochten ze hun licht daarop laten schijnen.
VLAANDEREN HEEFT STERKE MEDIABEDRIJVEN
Met De Vijver, Sanoma; Proximus en Telenet zijn De Persgroep, Roularta en Mediahuis hebben we een beperkt aantal groepen, vaak met Vlaamse aandeelhouders. Dat geeft nog een soliede Vlaamse aandeelhoudersbasis, maar de ruimte voor verdere consolidatie is beperkt tot wat De Vijver misschien ooit doet en de Belgische Sanomapoot. Op dit ogenblik is dat niet zorgwekkend. En de redacties, in al hun onafhankelijkheid, moeten hun luciditeit en professionalisme blijven tonen. Maar dystopische geluiden en alarmbellen hoeven niet af te gaan.
Op 6 okt. 2017 gepubliceerd op: www.vrt.be/vrtnws