Een van de meest onwaarschijnlijke media-gebeurtenissen deed zich deze week voor. Facebook plaatste een grote advertentie in de kranten. Ik herhaal: Facebook plaatste een paginagrote advertentie in de kranten. Hilarisch, niet? Of is er meer aan de hand?
De inhoud was letterlijk genomen uit een recent aan de Gebruiksvoorwaarden toegevoegde pagina. Die roept gebruikers nu op om alert te zijn voor wat in hun mailbox of op hun Facebookpagina’s binnenstroomt en dit kritisch te onderzoeken.
Is het een Wiedergutmachung naar de uitgevers wiens advertentie-inkomsten door Facebook worden weggezogen? Gelooft Facebook zelf dat ze hun publiek bereiken via een advertentie in gedrukte kranten? Of is het een wanhopige poging van Facebook om zijn imago te herstellen?
Paus Franciscus heeft bekendgemaakt dat God hem heeft geïnstrueerd om de Tien Geboden te herzien. Het bericht deed Facebook pieken vooraleer het door Facebook werd aangeduid als vals. Valse nieuwsberichten en gelogen verhaaltjes circuleren supersnel op Facebook.
En Facebook heeft geen sluitende strategie om er tegen op te treden. Voorafgaand toezicht alvorens gebruikers een bericht posten is ondenkbaar, controle van geposte berichten door algoritmes bleek niet goed te werken. Dan resten niet veel andere opties dan een controle van het waarheidsgehalte van de berichten achteraf, en aanmerking van vals gebleken berichten als verdacht. Deze maand begon Facebook in sommige landen met het plaatsen van context-artikelen rond stukken die als mogelijk vals werden gedetecteerd, zodat lezers ook andere informatie oppikken.
SULLIGE STRATEGIE
Dat is, kort samengevat, de wat sullige stand van zaken waar Facebook nu mee worstelt, nadat het lange tijd het probleem ontkende. Daarop volgde een periode waarin Facebook het bestaan van het probleem toegaf, doch er geen eigen verantwoordelijkheid in zag. En vervolgens de periode waarin op diverse wijzen getracht werd om verdachte berichten door derden, mensen in dit geval, te laten factchecken, en als vals te brandmerken wanneer dat het geval bleek te zijn, of er andere informatie bij te posten.
Zo werd een technologieplatform langzaam maar zeker een mediaspeler, doch voorlopig zonder onafhankelijke redactie, eigen aansprakelijkheid of deontologie.
VAN HULPELOOSHEID NAAR AANSPRAKELIJKHEID
De Facebook-strategie werkt niet. Het inzicht ontstaat dat er niet aan te remediëren valt, en daarmee wordt de volgende fase in het debat aangesneden.
Nader onderzoek legt een hele grote aansprakelijkheid bij sociale media: voor falsarissen zijn die een droom. Immers, hét instrument voor de verspreiding van fake news ligt in de precisie waarmee de vervalser een goed geselecteerd publiek kan bereiken. Die precisie in namelijk gewoon te koop bij de Facebooks van deze wereld.
Het is nu net hun business model om dat type van data te capteren van al hun gebruikers, om die aan adverteerders te verkopen. Facebook profileert al zijn gebruikers, en verkoopt ze in kategorieën waar adverteerders voor willen betalen. Falsarissen sporen met zulke data een groepje believers op, personen die een vals item direct beginnen te sharen, liken of aanbevelen en de trein is vertrokken. Die cluster zijn altijd slecht geïnformeerde en makkelijk beïnvloedbare lieden die hun social media-leven slijten in bubbels van grote onderlinge instemming (Aymanns, Foerster, Georg, Fake News in Social Networks, aug. 2017). Dat is de grondslag van de snelle hype van de meest groteske valse berichten.
BUSINESSMODEL MET FORSE NEVENWERKINGEN
De datamining door Facebook is de grondslag van een miljardenimperium, maar de resultaten zijn voor eenieder te koop, en dat werd het uitgelezen middel voor precisiebombardementen met de nieuwe propaganda, fake news. Desinformatie is op die manier bewapend door de data-gedreven advertentiestrategie van de grote technologieplatformen. Kortom, de epidemische verspreiding van fake news is op dit ogenblik een niet te bestrijden nevenwerking van het businessmodel van Facebook.
En Facebook wijzigt zijn strategie niet, het publiceert nu een bijsluiter die de contra-indicaties en mogelijke nevenwerkingen beschrijft en er de gebruikers voor waarschuwt. De Facebook-bijsluiter komt na de nevenwerkingen, en legt een alertheid voor effecten van het businessmodel zelf nu neer bij de gebruikers van het communicatie-instrument. Het is toch meer een excuus dan een remedie. Dat is een schrijnend zwaktebod van een globaal technologieplatform dat een schadelijk businessmodel hanteert.
Vandaag gepubliceerd op www.vrt.be/vrtnws