2020, het jaar dat corona toesloeg. Lockdown, thuiswerk, avondklok, reisbeperkingen, … een uniek jaar. Een stresstest voor goed bestuur. De primaire taak van overheden is om de burgers te beschermen, en dat lukte ons niet goed. Toch forse ingrepen in de vrijheden, en dat schuurt. Spanning tussen de voortschrijdende wetenschappelijke inzichten en de politiek. Aarzelend beleid.
MAATSCHAPPELIJKE SCHADE
De maatschappelijke schade wordt immens: faraonische schuld, een val van het Bruto Binnenlands Product met 7%, grote psychologische schade, leerachterstand, gezondheidsschade door uitgestelde zorg, enz. We waren al gestart met hoge belastingdruk, forse begrotingstekorten, en veel uitgestelde dossiers op tafel.
DE KUNST VAN HET MOGELIJKE, OF VAN HET NOODZAKELIJKE
Voor de relance zal niet volstaan dat de politiek, zoals de zegswijze luidt, “het mogelijke” doet, we moeten nu schakelen naar “het nodige”. Dit is ons “burning platform”. Déze generatie moet de echte oplossing beslissen, een moedige relance: door het dal naar een nieuw perspectief voor allen. Gedreven door de fierheid om aan onze kinderen en kleinkinderen de welvaart door te geven van de naoorlogse generaties, niet de rekening.
Gemakkelijke oplossingen zijn er niet, al ging de regering er wel mee van start. Er wordt nog altijd geld uitgegeven zonder enige zorg om de financiering. Een nieuwe belasting kwam er ook nog. Alle grote dossiers liggen er nog, en schreeuwen om beslissing: de hervorming van de pensioenen en van de ziekteverzekering, de nieuwe fiscaliteit, een echt activeringsbeleid; is kernenergie een opportuniteit voor de relance, of is het – 17 jaar na de uitstapbeslissing – tijd voor de transitie?
SENSE OF URGENCY !
Na jaren van stilstand en achteruitgang – vijf plaatsen verlies in de index van het World Economic Forum – is dit dé gelegenheid om België terug te plaatsen in de stroom van de vooruitgang en nieuw perspectief.
Aan welke kant van de geschiedenis brengen déze regeringen ons? Sense of urgency of uitstelgedrag? Van verworven rechten naar geborgde toekomst: dit is het momentum. Vooruitgang, perspectief, borgen van de welvaart voor de volgende generaties. Geen geringe opdracht, maar het kan, met moed, daadkracht en inzicht.
DEZE REGERINGEN MOETEN HET DOEN
Terwijl we de pandemie nog onder controle moeten krijgen, moet de noodzakelijke relance aangevat worden. In ons land bepalen te veel private belangen en verworven rechten wat er wel en niet gebeurt: het is de grootste oorzaak van onze systematische achteruitgang in de laatste 20 jaar, bekroond met loodzware particratie. De politiek onderging de achteruitgang en moet nu echt leiderschap tonen om de rampzalige toestand waarin we terechtkwamen, terug recht te trekken.
Het nieuw politiek talent dat er eindelijk ook is, moet nu de zaken werkelijk aanpakken. Toekomstgericht. Herzie alle bestuurlijke processen, maak er ondersteunende elementen voor de waardecreatie van, maak van het bestuursrecht een motor in plaats van een rem. Steun beleid op kennis en data, en maak alle data toegankelijk; dat bevordert ook de nieuwe verantwoordingscultuur.
We legden mee het EU-kader vast in de “Recovery and Resilience Facility” van de EU. 37% van de middelen moet besteed worden aan duurzaamheid en klimaattransitie, 20% aan digitale transitie. Bevorder activering écht en herstel de productiviteitsgroei. Neem de juiste energiebeslissingen. Digitaliseer drastisch, investeer intelligent: er ligt nog een Nationaal Investeringspact dat al 3 jaar oud is maar waarmee nog niets gebeurde. Zet het nu om in doelstellingen en maak die leidend voor beleid.
NIEUWE GENERATIE POLITICI : NIEUWE POLITIEK !
België, Vlaanderen, Wallonië en Brussel moeten zich herpakken, nù. We verprutsten de vorige crississen met loze beloften en een snelle terugval in onze slechte gewoonten. De toekomst van onze jongeren is in handen van deze nieuwe generatie politici, waarvan een nieuwe aanpak verwacht wordt. Visie, focus, daadkracht zijn belangrijker dan marketing voor volgende verkiezingen. Echt perspectief, geen praatjes; wervende projecten en lucide leiderschap op al onze bestuursniveau’s. Dat houdt in dat de Eerste Minister en de Minister-Presidenten zich persoonlijke engageren voor de opvolging en implementatie van het hele plan.
CORONA DWONG ONS OM IN DE SPIEGEL TE KIJKEN
De coronapandemie toonde België op zijn zwakst. Het pandemieplan dat we ooit hadden, was uit het oog verloren, we lieten ons helemaal verrassen door het virus. De federale restregering reageerde met een strakke lockdown, een bonanza van steunmaatregelen en een chaos van beleidsorganen. Regionale regeringen zaten te lang stil in de woon- en zorgcentra. Daarmee horen we bij de slechtste leerlingen, met meer dan 17.000 doden, en we worstelen met de tweede golf. De economische en psychologische gevolgen, of nog, de leerachterstand in het onderwijs zijn niet te schatten.
GEEN PLAN
Onze grote overheden waren niet in staat de bevolking te beschermen – nochtans hun meest elementaire taak. Dat is het gevolg van jarenlang korte termijn-denken en complexe instellingen. We worstelden al met een historisch begrotingstekort, en werden maandenlang geleid door een ontslagnemende restregering zonder volheid van bevoegdheid.
FORMIDABELE VEERKRACHT
Tegen die achtergrond is er een formidabel lichtpunt: in onze ziekenhuizen stroopte de hele bemanning de mouwen op, en werd een buitengewoon staal van professionalisme en inzet geleverd. De groteske centralistische chaos werd glansrijk overstegen met professionele en operationele excellentie. Met de juiste personen op de juiste plaats en zonder remmende regeltjes werden wonderen verricht.
MAAK DE TOEKOMST BETER
De keizer-kosters waren inderdaad naakt. We hebben behoefte aan een noodwetgeving met een centraal commando en decentrale uitvoering, planmatige beleidsplannen op langere termijn.
Leiders moeten verantwoordelijkheid tonen, en niet alleen vertrouwen eisen, maar het ook geven.
Op 22 12 gepubliceerd in de New Year Letter van itinera op www.itinerainstitute.org