Niet feiten, maar gevoelens dicteren de journalistieke behandeling. Bij gerechtszaken die behoorlijke commotie veroorzaken, gaan sympathie en antipathie vaak voor op het journalistiek analysevermogen. Juist dan zou journalistiek nochtans kunnen scoren, met een correcte, professionele en tegensprekelijke behandeling. Maar… juist dan kan journalistiek ook makkelijk falen.
Zo bleek weer in de “nieuwe” zaak Vangheluwe. Er is een tweede klacht neergelegd. Toch blijkt dat de advocaat van de klager het gerechtelijk onderzoek niet vertrouwt, of, wellicht, de zwakheid van zijn klacht – verjaring – goed begrepen heeft. Dan maar de klacht doorsluizen naar de cover van Humo (14 augustus). Dat garandeert prime time in het VRT-Journaal en Terzake (VRT, 13 augustus), die eenzijdig aandacht besteden aan de nieuwe klacht en de nieuwe Humo. Woestijnvis levert, na programmaformats, nu ook journaalitems. De advocaat wordt uitgebreid aan het woord gelaten – vanzelfsprekend met journalistieke meegaandheid en zonder tegenspraak. Dat wordt ’s anderendaags het “nieuws” in alle kranten en omroepen.
Mogelijk is er dus een tweede pedofiliefeit, maar het is ook verjaard. Opnieuw, zoals voorheen, onverholen oproep naar méér klachten van mogelijk andere slachtoffers van de “veelpleger”, want we geraken nu “akelig dicht bij de niet-verjaring”. Geen kritische noot, geen wederhoor. Het feit van de klacht wordt aldus mediawaarheid.
Uiteindelijk verleent Terzake (VRT, 16 augustus), na enkele dagen, toch ook het woord aan de raadsman van Vangheluwe, tenminste nadat die het standpunt van Vangheluwe als opiniestuk in DS (16 augstus) had gepubliceerd. De Standaard deed daar nog een paginagroot interview bij – zonder nieuwe elementen, met de bio van de raadsman (p. 4). Herstel van verbroken evenwicht ten opzichte van Vangheluwe, na de miskenning van het elementair journalistiek beginsel van hoor en wederhoor?
In deze Terzake was Mevrouw Katleen Cools opnieuw haar strenge zelf, geheven vingertje toe. Er is toch een nieuw getuigenis van zeer erge feiten? De bisschop had de eerste zaak toch ook al eens afgedaan als zomaar een relatietje? Wat voor geloofwaardigheid heeft die man dan nu met zijn ontkenning? Zuivere inquisitoriale behandeling van voor de uitvinding van journalistieke deontologie.
Na dit item schakelt Terzake onmiddellijk over naar de zaak Assange, het gezicht van Wikileaks. Hij gooide massa’s gestolen vertrouwelijke documenten van de Amerkaanse overheid op het internet, en in de US zit één van zijn bronnen sedert 2010 in de gevangenis. Assange is ook de man die zich voorlopig met alle rechtsmiddelen onttrekt aan de vragen van het Zweedse gerecht om er zich te verdedigen naar aanleiding van klachten van twee dames wegens aanranding. Met brede glimlach wordt het Assange-item afgehandeld, nu Ecuador “diplomatiek asiel” zal verlenen aan deze man, die zich nu ook illegaal onttrekt aan het Britse gerecht. De belhamel! Glimmene pretoogjes vervangen nu de journalistieke reflex: die Assange toch! Deze vlerk weet zich zo avontuurlijk te onttrekken aan autoriteiten. Dat dwingt onverholen journalistieke bewondering af.
Waar blijft de kritische vraag over de ernst van de mogelijk in Zweden gepleegde aanrandingen? De kritische vraag over zijn potentiële slachtoffers? Neen, hier is geen aandacht voor mogelijke slachtoffers van sexuele agressie, hier heerst journalistieke ontduiking. Deze held van sommige journalisten kan en mag niet worden geconfronteerd met ernstige feiten waarover Zweedse autoriteiten hem wensen te ondervragen.
Vangheluwe is antipathiek, hij is mediatiek vogelvrij. Wanneer derden met beschuldigingen aan zijn adres komen, worden die beschuldigingen met zeer gebrekkige nuance en eenzijdig wijd verspreid. Geen tegenspraak, geen kritische reflex.
Assange is sympathiek, hij is “slachtoffer” en mediatiek onschuldig. De beschuldigingen van derden inzake sexuele aanranding worden dan doodgezwegen: geen tegenspraak, geen kritische reflex.
Dit alles onder de vlag van onafhankelijke kwaliteitsjournalistiek. Om alles in een emokader te bespreken hebben we cafétogen en blogs, daar hebben we geen journalisten voor nodig. Waarom gaat journalistiek zo vaak door de emoknieën, juist wanneer het belangwekkend maatschappelijk item een serene analyse vergt?
Leo NEELS
Media- en Communicatierecht Uleuven en UAntwerpen