Intimidatie van Journalisten schendt persvrijheid

Toen in mei het Samusocial-schandaal losbarstte, zond dr. Degueldre, Voorzitter van de Raad van Bestuur van Samusocial, een mail naar zijn woordvoerder, met de vraag “een diepgaand onderzoek in te stellen naar het leven, de studies, de gewoonten en overtuigingen, de vriendenkring en de familie van de journalistieke vedetten van Le Vif en RTBf en van de verkozene van Ecolo”. Het was zijn reactie op de bekendmaking, door Christof Leroy (Le Vif), Kemal Fadoul (RTBf) en Alain Maron (Ecolo) van de eerste feiten van wat snel het Samusocial-schandaal zou worden. Degueldre wenste “beter hun motieven begrijpen, hun banden en mogelijke bedoelingen”. “De tijd om vriendelijk te zijn”, aldus sloot de mail, “is voorbij”. Inmiddels kennen we, dank zij de bestemmelingen van deze mail, wel de omvang van deze beerput van de Brusselse bestuurlijke elite.

Daarmee beschikken we over het bewijs van de start van een regelrechte intimidatiepoging naar journalisten en een politiek mandataris, omdat ze zeer zware misbruiken uitbrachten. In ons land is patente intimidatie van journalisten zeldzaam, maar het gebeurt toch soms, zij het niet altijd op de stuitende wijze zoals hier. Meer subtiele methoden zijn, bijvoorbeeld, juridische ingebrekestellingen die meer weg hebben van dreigbrieven die “alle opties openlaten” als de bestemmeling niet het gewenste gevolg zou geven aan de missive. Of nog, de betekening van dagvaardingen die strekken tot veroordeling tot manifest overdreven schadevergoedingen.

In sommige landen lopen journalisten tegen kogels aan, zoals Rusland, of worden ze zonder meer worden gevangen gezet, en worden kranten en omroepen gesloten, zoals in Turkije; beide landen ondertekenden, zoals België, het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Bij ons in Limburg werd vorig jaar de Turkse krant Zaman stopgezet onder druk van regelrechte bedreigingen en rellen binnen de Limburgse Turkse gemeenschap (HBVL, 30 augustus 2016).  Hoewel het officiële mantra luidt dat we de Turkse binnenlandse problemen niet willen importeren, lieten we begaan…

De bescherming van uitingsvrijheid houdt meer in dan de vrijwaring tegen beperkingen; ze verplicht Staten ook om positieve maatregelen te nemen om het daadwerkelijk gebruik van meningsuiting door iedereen mogelijk te maken. Staten moeten zich inspannen zodat mediavrijheid werkelijk bestaat en journalisten hun werk op een normale manier kunnen doen. Zo werd Turkije door het Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg in 2010 veroordeeld omdat het de uitingsvrijheid van een journalist had beperkt door hem te vervolgen en veroordelen, en tevens omdat te weinig effectieve maatregelen waren genomen die hadden kunnen verhinderen dat hij nadien werd vermoord. Ook in de zaak van de krant Ozgür Gündem was Turkije al in 2000 veroordeeld omdat het met een resem acties de effectieve verschijning van de krant had bemoeilijkt en uiteindelijk onmogelijk gemaakt. In beide arresten komt de positieve zorgplicht van de overheden in verband met de daadwerkelijke persvrijheid uitgebreid aan bod.

Mediavrijheid is uitzonderlijk goed beschermd omwille van de noodzakelijke rol die vrije berichtgeving heeft in een democratische rechtsstaat: media zijn de “publieke waakhond” van de democratie, en journalisten hebben de plicht om die rol ernstig en binnen de perken van hun deontologie te vervullen. Niemand mag hen daartoe ontmoedigen – integendeel, autoriteiten moeten de voorwaarden scheppen en bewaken opdat redacties die geweldige taak ook effectief kunnen verrichten. In de rechtspraak wordt het ontmoedigend effect van veroordelingen voor mediafouten al vaak gezien als een onterechte ontmoediging van uitingsvrijheid van journalisten, maar intimidatie met bedreigingen voor het privaat leven, vriendenkring of familieleden is uiteraard volstrekt onaanvaardbaar. Overheden moeten daar hard tegen optreden.

Het gemak waarmee dr. Degueldre zijn mail verzond, wijst op een corrupte cultuur, waarin intimidatie mogelijk tot het maffieus bestuursinstrumentarium behoorde. Gelukkig  werd de mail gelekt en strandde deze intimidatiepoging vooraleer er gevolg aan werd gegeven. Met enkele goedkope slogans over een nieuwe politieke cultuur, beleden door de manschappen die dit refrein al een tiental jaar zingen, gaan we er niet komen.

Gepubliceerd op www.deredactie.be op 14 juli 2017

 

 

 

Leo Neels